Wat zijn de basisbegrippen fotografie?
- Diafragma, sluitertijd en ISO
- Bestandsformaten
- Beeldverhouding
- Belichtingscompensatie
- Histogram
- Bokeh
- EXIF
- Witbalans
- Kleurzweem
- Spiekbriefjes
Diafragma, sluitertijd en ISO
Diafragma, sluitertijd en ISO zijn de basis instellingen die wij tot onze beschikking hebt bij het maken van foto’s met onze fotocamera.
Diafragma
Met het diafragma wordt de grootte van de opening bepaald, waardoor het licht op de sensor valt tijdens de periode dat de sluiter openstaat. Het diafragma bestaat uit lamellen die een grote of kleinere opening kunnen maken, afhankelijk van de instellingen. Een klein diafragma-getal is een grote opening en een groot diafragma-getal is juist een kleine opening is. Hoe kleiner het diafragma-getal hoe meer onscherpte er is in de foto. Bij een groot diafragma-getal zal het grootste deel van de foto scherp zijn.
Sluitertijd
Met de sluitertijd regelen we de snelheid waarmee de sluiter open en dichtgaat. In die tijd komt er licht op de sensor waardoor de foto gemaakt kan worden. Hoe korter de sluitertijd is, hoe minder licht er op de sensor kan vallen. Daarnaast zorgt een korte tijd ook voor het bevriezen van het beeld. Bijvoorbeeld bij een voorbijrijdende fietser of een waterval. Een lange(re) sluitertijd geeft beweging aan de foto omdat er een langere tijd licht op de sensor valt. Voorkom ongewenste bewogen foto’s en gebruik een statief of een stabiele ondergrond.
ISO-waarde
Met de ISO-waarde bepalen we de lichtgevoeligheid van de sensor. Hoe lager het getal, hoe minder lichtgevoelig. Langere sluitertijden en/of een groter diafragma-opening zijn dan nodig voor de juiste belichting. Wanneer de ISO-waarde naar een groter getal wordt gezet, wordt de sensor lichtgevoeliger. Maar dit zorgt er ook voor dat de foto’s meer ruis krijgen. Ruis is een korrel in de foto die ervoor zorgt dat de foto minder scherp is en de details minder goed zichtbaar zijn.
Bestandsformaten
Wat is een JPG-bestandsformaat?
JPG of JPEG is het meest gebruikte bestandsformaat bij fotografie. Een JPG-bestand is een afbeelding opgeslagen in een gecomprimeerd afbeeldingsformaat gestandaardiseerd door de Joint Photographic Experts Group (JPEG). Het wordt vaak gebruikt voor het opslaan van digitale foto's en gebruikt door de meeste digitale camera's om afbeeldingen op te slaan. Er zit wel een nadeel aan een JPG-bestand. Het is namelijk een gecomprimeerd bestand en daardoor bevat een JPG-bestand minder gedetailleerde gegevens van de foto dan oorspronkelijk door de beeldsensor van jouw de camera is vastgelegd.
Wat is een RAW-bestandsformaat?
RAW is geen afkorting, maar betekent letterlijk 'ruw' of 'onbewerkt'. En dat is ook precies wat het is: de ruwe data die rechtstreeks afkomstig is van de beeldsensor van jouw camera. Momenteel is er nog geen algemene standaard voor het RAW-bestandsformaat. Elk merk heeft dan ook zijn eigen extensie.
Voordelen:
- De fotograaf behoudt alle informatie van de sensor.
- Met bewerkingssoftware heeft de fotograaf nu alle vrijheid om te bepalen hoe de witbalans, scherpte, kleuren en contrast zijn.
Veel camera's geven meestal de mogelijkheid om afbeeldingen dubbel op te slaan (in JPEG en RAW).
Je hebt dus wel speciale bewerkingssoftware nodig om RAW-bestanden te kunnen lezen en bewerken.
Beeldverhouding
De beeldverhouding – of de lengte/breedte-verhouding – van je foto's is afhankelijk van de gebruikte camera. Op de meeste camera's is deze verhouding vooraf instellen. De meest gangbare beeldverhoudingen zijn 2:3 en 3:4. De meeste smartphones hebben een 3:4 verhouding.
16:9 is de nieuwe standaard en je zult die dan ook steeds vaker aantreffen. Maar wanneer er een 4:3-beamer beschikbaar is, is het toch verstandig om die verhouding aan te houden. Wanneer je twijfelt, of wanneer je je presentatie op meerdere plekken gaat gebruiken, is 4:3 waarschijnlijk de veilige keuze.
Belichtingscompensatie
De belichtingsmeter in je fototoestel gaat uit van standaardwaarden. In veel situaties is dat prima, maar lang niet altijd. Een sneeuwlandschap, bij schemer of ’s nachts, met tegenlicht of met een onderwerp tegen een donkere of lichte achtergrond, het zijn situaties die afwijkend zijn van de standaard. Het resultaat bij standaardinstellingen van de camera, zoals in de automatische stand, levert teleurstellingen op: te licht of te donker.
Gelukkig kun je de belichting bijstellen waardoor de camera extra of juist minder licht op de sensor laat komen. Hiervoor heb je een knop of wieltje om de belichtingswaarde te veranderen. De schaal is aangegeven in “stops” en loopt meestal van -3 EV tot +3EV. Elke stop +1 betekent een verdubbeling van de hoeveelheid licht, elke stop -1 een halvering. Je kunt het gelukkig instellen in tussenstappen van 1/3 stop waardoor je wat meer speelruimte hebt.
Bij tegenlicht kun je het best overbelichten om je onderwerp goed te krijgen. Maar niet als je een silhouet foto wilt: dan kun je beter onderbelichten zodat het onderwerp donker afsteekt.
Histogram
Vrijwel elke digitale camera, van simpele compact camera tot professionele digitale spiegelreflexcamera, heeft tegenwoordig de mogelijkheid om een ‘Histogram’ van het beeld te tonen. Eén van de krachtigste, maar ook relatief vaak onbegrepen functies van de camera.
Met behulp van de grafiek kunnen we beoordelen of een foto onder- of overbelicht is of juist neutraal (gebalanceerd) belicht. Neigt de grafiek meer naar de linkerkant, dan is de foto donker, er zijn meer pixels in het donkere deel dan in het lichte deel te vinden. Neigt de grafiek juist naar rechts, dan hebben we een lichte foto, meer pixels van het beeld zijn in het lichte deel te vinden. Er bestaat trouwens geen goed of slecht histogram, de grafiek geeft alleen maar aan wat er is geregistreerd en het is aan de fotograaf om te beslissen of dit goed is of dat er ‘actie’ moet worden ondernomen.
Bokeh
Bokeh gaat over de onscherp delen in een foto. De term bokeh is afgeleid van het Japanse woord 'boke' dat 'onscherpte' betekent. Onscherpte en een wazige achtergrond in de foto krijg je wanneer je deze maakt met weinig scherptediepte. Met bokeh wordt ook de kwaliteit van de onscherpe delen beoordeeld.
EXIF
EXIF is een afkorting dat Exchangeable Image File Format betekent. Dit is de informatie die in een Raw bestand of Jpeg opgeslagen wordt. In deze informatie kan je namelijk lezen hoe jij met de camera een foto hebt genomen. Zo kun je de datum en tijdstip zien, waarop de foto gemaakt is. Ook de sluitertijd en diafragma kun je aflezen en ontdekken waarom een foto onscherp of donker is. Door deze informatie regelmatig te bekijken begin je steeds meer te begrijpen welke dingen je fout of goed doet.
Witbalans
Bij het maken van een foto wordt de informatie over de kleuren vastgelegd in aparte opnames. De camera maakt drie opnames voor Rood, Groen en Blauw, weliswaar in één keer, maar wel gescheiden. Deze drie kleuren vormen in de sensor het witte licht dat wij midden op de dag zien. Afhankelijk van het type licht komen deze kleuren in verschillende verhoudingen voor. Daardoor krijgt de foto soms een rode of juist blauwe gloed. Zo geeft schaduw meer blauw licht en een gloeilamp meer geel licht. Elke lichtvorm heeft een eigen kleur. De witbalans van je camera neutraliseert deze door meer van een andere kleur toe te voegen. Veel camera's hebben voorgeprogrammeerde witbalans instellingen.
Kleurzweem
Met kleurzweem wordt een afwijking in kleur bedoeld die over de gehele foto aanwezig is. De aanwezigheid van een kleurzweem kan verschillende oorzaken hebben: de witbalans is niet goed afgesteld; er is bij kunstlicht gefotografeerd terwijl de film of de instelling geschikt waren voor daglicht, of omgekeerd; er zijn reflecties van een groot voorwerp van een bepaalde kleur die het beeld overheersen (een boom of een gekleurd plafond). Er zijn meer oorzaken mogelijk.
In vrijwel alle gevallen valt de kleurzweem achteraf met digitale beeldbewerking te corrigeren. In sommige gevallen had dit ook vooraf kunnen worden gedaan door toepassing van een kleurfilter dat de kleurzweem opheft.
Spiekbriefjes
Soms is het handig om een spiekbriefje bij je te hebben.
Photofacts heeft een pdf-bestand gemaakt met spiekbriefjes over diverse fotografie-onderwerpen.
Je kunt dat hier downloaden:
Spiekbriefjes-fotografie.pdf